วันที่ 10 กุมภาพันธ์ของทุกปี เป็นวันคล้ายวันสถาปนากองอาสารักษาดินแดน ซึ่งกองอาสารักษาดินแดน มีฐานะเป็นนิติบุคคลจัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติกองอาสารักษาดินแดน พ.ศ. 2497 ประกาศใช้เมื่อวันที่ 10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2497 นับเป็นเวลายาวนานถึง 67 ปี
โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้มีกำลังสำรองในการช่วยเหลือประชาชนและประเทศชาติ ทั้งในยามปกติ และในยามสงคราม โดยการรับสมัครจากราษฎรชายหญิงที่สมัครใจอาสาเข้ามาเป็นสมาชิกกองอาสารักษาดินแดน ภายใต้สังกัดกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย
โดยแบ่งส่วนราชการกองอาสารักษาดินแดนออกเป็น 2 ส่วน คือ ส่วนกลาง มีกองบัญชาการกองอาสารักษาดินแดน (บก.อส.) รับผิดชอบการบริหารงานในส่วนกลาง โดยมี รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย เป็นผู้บัญชาการกองอาสารักษาดินแดน
และส่วนภูมิภาค มีกองบังคับการกองอาสารักษาดินแดนจังหวัด (บก.อส.จ.) รับผิดชอบการบริหารงานในส่วนภูมิภาค โดยมีผู้ว่าราชการจังหวัด เป็นผู้บังคับการกองอาสารักษาดินแดนจังหวัด และกองร้อยอาสารักษาดินแดนอำเภอ (ร้อย อส.อ.) โดยนายอำเภอเป็นผู้บังคับกองร้อยอาสารักษาดินแดนอำเภอ เป็นผู้ควบคุมบังคับบัญชา
ปัจจุบันกองอาสารักษาดินแดน กระทรวงมหาดไทย สั่งใช้สมาชิกกองอาสารักษาดินแดน (อส.) จำนวน 26,531 นาย ประจำทั้ง 971 กองร้อยทั่วประเทศ มีหน้าที่ตามพระราชบัญญัติกองอาสารักษาดินแดน พ.ศ. 2497 ดังนี้ 1) บรรเทาภัยที่เกิดจากธรรมชาติและการกระทําของข้าศึก 2) ทําหน้าที่ตํารวจรักษาความสงบภายในท้องที่ร่วมกับพนักงานฝ่ายปกครองหรือตํารวจ 3) รักษาสถานที่สําคัญและการคมนาคม 4) ป้องกันจารกรรม สดับตรับฟังและรายงานข่าว 5) ทําการช่วยให้ความสะดวกแก่ฝ่ายทหารตามที่ทหารต้องการ และตัดทอนกําลังข้าศึก 6) เป็นกําลังสํารองส่วนหนึ่งที่พร้อมจะเพิ่มเติมและสนับสนุนกําลังทหารได้เมื่อจําเป็น
และนอกจากนี้ยังมีหน้าที่ในการขับเคลื่อนนโยบายของรัฐบาล และกระทรวงมหาดไทย เช่น การปกป้องและเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย์ การรักษาอธิปไตยของชาติ การรักษาความสงบเรียบร้อยและความมั่นคงภายใน
การพัฒนาและแก้ไขปัญหาความเดือดร้อนของประชาชนในการป้องกันการแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) เป็นต้น โดยทำงานร่วมกับฝ่ายปกครอง ทหาร ตำรวจ ในการบำบัดทุกข์ บำรุงสุข ให้ประชาชนในทุกพื้นที่ของประเทศไทย
จวบจนวันนี้ 10 กุมภาพันธ์ 2564 นับเป็นเวลา 67 ปี ของเหล่าสมาชิกกองอาสารักษาดินแดนกับการทำหน้าที่ด้วยปณิธาน ที่แน่วแน่ “ปวงข้า อส. ขอตั้งสัจจา จะปกป้องพารา จนสิ้นใจ” ถือเป็นการทำงานของผู้ปิดทองหลังพระอย่างแท้จริง
โดยผู้บัญชาการกองอาสารักษาดินแดน ได้ส่งสารเนื่องในวันคล้ายวันสถาปนากองอาสารักษาดินแดน ครบรอบ 67 ปี ในวันพุธที่ 10 กุมภาพันธ์ 2564 ถึงผู้บังคับบัญชา เจ้าหน้าที่ และสมาชิกกองอาสารักษาดินแดน ทุกท่าน เพื่อรำลึกถึงวีรกรรมของสมาชิกกองอาสารักษาดินแดนที่ได้อุทิศทั้งกายและใจ เพื่อชาติบ้านเมือง
ตลอดระยะเวลากว่าหกสิบปี ที่ผ่านมา พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงลงพระปรมาภิไธยพระราชบัญญัติกองอาสารักษาดินแดน พุทธศักราช 2497 ให้ไว้ ณ วันที่ 10 กุมภาพันธ์ พุทธศักราช 2497
ซึ่งถือเป็นวันสถาปนากองอาสารักษาดินแดน และพระราชทานธงประจำกองอาสารักษาดินแดน เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พุทธศักราช 2497 ในพิธีสวนสนามคราวเดียวกันนั้น ทรงพระราชทานพระบรมราโชวาทแก่เจ้าหน้าที่ และสมาชิกกองอาสารักษาดินแดน ความว่า
“ขอให้เจ้าหน้าที่กองอาสารักษาดินแดนได้ตั้งใจปฏิบัติหน้าที่โดยพยายามฝึกสอนอบรมประชาชน ให้เข้าใจกิจการในหน้าที่ของตน ทั้งในส่วนตัวของบุคคลของครอบครัว ของหมู่บ้านที่เขาอาศัยอยู่ ตลอดจน ชาติบ้านเมืองในที่สุด เพื่อได้มีความสามัคคีร่วมมือร่วมใจกัน ที่จะช่วยป้องกันภัยอันตรายและรักษาความสงบในท้องถิ่นของตน ด้วยความองอาจ กล้าหาญ และซื่อสัตย์สุจริต เพื่อชาติบ้านเมือง และความเป็นเอกราชของเรา จะได้วัฒนาถาวร”
ดังนั้น การปฏิบัติภารกิจในปี 2564 นี้ ขอให้ผู้บังคับบัญชา เจ้าหน้าที่ และสมาชิกกองอาสารักษาดินแดน ได้น้อมนำพระบรมราโชวาท มาเป็นหลักในการปฏิบัติหน้าที่ของตน ในการขับเคลื่อนนโยบายของรัฐบาล และกระทรวงมหาดไทย ให้บรรลุผลสัมฤทธิ์ในการปกป้องและเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย์ การรักษาอธิปไตยของชาติ
การรักษาความสงบเรียบร้อยและความมั่นคงภายใน การพัฒนาและแก้ไขปัญหาความเดือดร้อนของประชาชน รวมทั้งการปฏิบัติงานตามโครงการพระราชดำริ เพื่อ “บำบัดทุกข์ บำรุงสุขประชาชน” และความมั่นคงของประเทศชาติอย่างยั่งยืนสืบไป
“ปวงข้า อส. ขอตั้งสัจจา จะปกป้องพารา จนสิ้นใจ”
